Veranderingen in de verpakkingsindustrie van 2021 – grotendeels als gevolg van Covid – gaan we ook dit jaar terugzien. Wat is er precies aan de hand? En waardoor worden deze veranderingen veroorzaakt? In dit artikel beschrijven we de ontwikkelingen en vooruitzichten.
De vraag naar papier en karton (ruim een derde van de €900 miljard grote wereldwijde verpakkingsmarkt) groeit onstuimig en zal ook in 2022 veel groter zijn dan het aanbod. Diverse oorzaken liggen hieraan ten grondslag:
- Toename gebruik hygiënepapier in opkomende economieën als China en India. Een groeiende middenklasse die meer toilet -en keukenpapier gaat gebruiken vergt enorme hoeveelheden virgin en recycled papiervezels.
- Door de Covid pandemie wordt ook wereldwijd meer hygiënepapier gebruikt.
- Het Europese verbod op weggooiplastics (SUPD) veroorzaakt een verschuiving in gebruik (en dus volume) van plastic naar papier, hout en karton.
- Takeaway, to-go en bezorgmaaltijden groeien tijdens lockdowns alleen maar harder en het gros is verpakt in papier en karton.
- Online winkelen zat al sterk in de lift en is door de pandemie in een stroomversnelling geraakt. Alleen in Nederland al werden in 2020 524 miljoen pakketjes bezorgd. Verzenddozen van bijvoorbeeld Bol, Amazon en vrijwel iedere webwinkelier zijn allemaal van (recycled) karton.
Gevolg is een enorm tekort op de wereldmarkt aan papier en karton. Het aanbod op korte termijn vergroten gaat niet zomaar. Hout kun je niet één twee drie “oogsten”. Veel bossen zijn beschermd en beheerde productiebossen dienen minimaal gelijk in omvang te blijven, liever nog te groeien. Hier zit niet veel rek in. Bovendien duurt het zo’n 30 jaar voordat nieuwe aanplant (populier of berk) in Europa geveld kan worden voor papier en karton gebruik. Recycled karton van ingezamelde stromen is heel duurzaam maar dit hergebruik wordt al vrijwel maximaal benut.
Als gevolg hiervan moeten uitgeverijen boekpublicaties uitstellen dan wel afstellen. Levertijden voor karton en papier lopen op tot vele maanden. Producten zijn langdurig uit voorraad. Bedrijven die pulp omzetten in bijvoorbeeld bekers (converters) dienen bij inkoop snel te beslissen. Dit kan vaak niet omdat hun klanten op hun beurt ook weer goedkeuring van hún klanten nodig hebben. Vaak is er sprake van een spotmarkt met dagprijzen. Deze onbalans in vraag en aanbod geldt - in mindere mate - ook voor (bio)plastics, chemicaliën, lijm en kleurstoffen. Allen stoffen die in verpakkingen terecht komen.
Hier bovenop komen – zacht uitgedrukt – forse logistieke uitdagingen en prijsstijgingen. Meest in het oog springend de vervijfvoudigde containerprijzen van Azië naar Europa. Rederijen verdienden in 2021 meer dan in de twintig jaar ervoor en merken dat klanten ondanks prijzen van USD 20.000 per container toch blijven bestellen. De vraag blijft, magazijnen moeten gevuld en de aanvoer -en productiekant kan niet op korte termijn omgegooid worden. Vervolgens kent de import uit Azië langere productietijden maar ook langere levertijden omdat havens - als gevolg van lokale uitbraken - regelmatig tijdelijk (deels) gesloten zijn dan wel kampen met capaciteit issues.
Weinig verrassend is het dan dat veel productie naar de EU wordt overgeheveld. Dit is een goede ontwikkeling en scheelt zowel containerkosten als passage door twee drukke havens. De situatie in Europa is echter nog niet veel beter. Tekort aan personeel, hoge energieprijzen en stijgende grondstofprijzen zorgen voor een sterk prijsopdrijvend effect. Sommige fabrikanten van kartonnen verpakkingen (vooral bekers) nemen geen nieuwe klanten meer aan en zijn voor dit jaar reeds volgeboekt.
Feit is wel dat de Europese wetgeving SUPD wetgeving de markt voor duurzame alternatieven verder heeft gestimuleerd. Het gebruik van vervuilende single used plastics wordt nu stevig teruggedrongen. Dat is goed nieuws. De campagne vanuit de EU voor inwerkingtreding van dit programma was echter niet geheel vlekkeloos en zorgde bij menigeen voor verwarring. Meest in het oog springend zijn de volgende twee aspecten:
1. Het ‘schildpad’ logo op met name kartonnen bekers is inmiddels een bekende verschijning in het straatbeeld. Goed voor de bewustwording en het is natuurlijk zo dat het 5% aandeel van een (bio)plastic coating niet bevorderlijk is voor recycling en schadelijk indien achtergelaten in de natuur. Bio Futura heeft moeten accepteren dat biobased plastics – ondanks hun toegevoegde waarde - in deze wetgeving over één kam geschoren wordt met olieplastics. Dit betekent dat composteerbare kartonnen bekers (met PLA-coating) ook voorzien dienen te worden van het schildpad logo. Het onooglijke logo en extra (bedrukking)kosten die worden afgewenteld op producenten en hun klanten pushen de ontwikkeling van een generatie ‘plasticvrije’ bekers. Hamvraag hier: wat is plastic precies? Dit is voornamelijk een definitiekwestie en momenteel is het - volgens de EU - zo dat indien een polymeer geen structureel component van de verpakking vormt er geen sprake is van plastic. Consequentie is dat we veel kartonnen bekers en verpakkingen gaan zien die weliswaar fossiele additieven hebben (om het product lekvrij te houden) maar toch aangemerkt worden als zijnde plasticvrij omdat de toevoeging geen structureel bestanddeel van de beker betreft. Bio Futura wil bekers zonder coating omdat deze beter recyclebaar zijn en goed (home) compostable te certificeren zijn. Meer monomateriaal en betere recyclebaarheid van verpakkingen juichen we alleen maar toe. Wel zien we graag dat de additieven zoveel mogelijk biobased zijn en stimuleren de ontwikkeling hiervan.
2. Een ander fenomeen is dat disposables voor eenmalig gebruik (zoals bestek) opeens zijn omgetoverd in ‘reusable’ producten. Mogelijk is er aan het vorkje een paar procent (bio)plastic toegevoegd maar doorgaans is enkel het etiket van de verpakking aangepast. Bio Futura vindt dat een kwalijke ontwikkeling. We verwachten dat iemand die jarenlang single use bestek in de winkel heeft gekocht en dit ook als zodanig gebruikt heeft het vorkje nu niet opeens 20 keer gaat afwassen en hergebruiken. Laat staan wanneer dit bestek met een takeaway of bezorgmaaltijd meekomt. De consument zal thuis dit vorkje niet opeens tientallen keren gaan afwassen en hergebruiken. Dit kwalificeert als je reinste greenwashing. Naast dat dit geen goed alternatief vormt voor serieuze reusables remt het ook de ontwikkeling en gebruik van wel duurzame alternatieven en hernieuwbare materialen.
Uitzonderingen daargelaten blijven in zijn algemeenheid de vooruitzichten voor gebruik van biobased plastics in Nederland weinig positief. Er blijft sprake van tegenwerking vanuit recyclers en met name composteerders. Aan de gemiddelde consument blijft dit onderwerp niet eenvoudig uit te leggen. Achtergrond, materiaal en verwerking van het product lenen zich niet goed voor een korte kant en klare boodschap in een omgeving waar al tal van claims, logo’s en certificaten gecommuniceerd worden. Positief is wel dat theezakjes en koffiepads sinds vorig jaar op grote schaal composteerbaar zijn gemaakt en straks in de compostbak mogen.
Samenvattend blijven tekorten en logistieke problemen tot prijsverhogingen en dus inflatie leiden. Tegelijkertijd zien we dat op gebied van verduurzaming van takeaway verpakkingen, regionale productie, ontwikkeling plasticvrije verpakkingen en mono materialen mooie kansen liggen.